Ήταν στις αρχές του Οκτώβρη, όταν ένα αποκαλυπτικό δημοσίευμα των New York Times έφερνε στο φως μία από τις πιο σκοτεινές πλευρές του Hollywood: Ο παραγωγός Χάρβεϊ Γουάινστιν είχε προχωρήσει σε τουλάχιστον 8 εξωδικαστικούς συμβιβασμούς προκειμένου να καλύψει τις πολλαπλές σεξουαλικές επιθέσεις που είχε διαπράξει σε βάρος γυναικών της βιομηχανίας του θεάματος.
Το δημοσίευμα αυτό αποτέλεσε θρυαλλίδα για ό,τι θα ακολουθούσε: δεκάδες γυναίκες(μεταξύ των οποίων η Αντζελίνα Τζολί και η Γκουίνεθ Πάλτροου) παραδέχτηκαν δημόσια ότι είχαν πέσει θύματα
σεξουαλικής επίθεσης από τον Γουάινστιν, πολλοί άνδρες παραδέχτηκαν ότι γνώριζαν αλλά απέφευγαν-μέχρι τώρα- να τοποθετηθούν δημόσια για αυτό που από ό,τι φαίνεται υπήρξε για πολλά χρόνια ένα από τα καλύτερα φυλασσόμενα κοινά μυστικά του λαμπερού κόσμου του σέλιλοϊντ.
#meToo
Ο σάλος που προκλήθηκε από το σκάνδαλο Γουάινστιν οδήγησε στην αποκάλυψη και άλλων τέτοιων υποθέσεων, όχι μόνο στο Χόλυγουντ: γυναίκες από τον χώρο του αθλητισμού, της πολιτικής, αλλά και λιγότερο προβεβλημένων τομέων, άρχισαν να αποκαλύπτουν περιπτώσεις κατά τις οποίες έπεσαν θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας τους.
Το χάσταγκ #meToo, κατέκλυσε παγκοσμίως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης προτρέποντας γυναίκες να το χρησιμοποιήσουν προκειμένου να μιλήσουν ανοιχτά για την δική τους σχετική εμπειρία.
Από τις 15 Οκτωβρίου, οπότε και η ηθοποιός Alyssa Milano απηύθυνε κάλεσμα για χρήση του #meToo, μέχρι σήμερα, το χάσταγκ χρησιμοποιήθηκε σε περισσότερες από 14.000.000 αναρτήσεις σε facebook και twitter σε 85 χώρες του κόσμου, αναδεικνύοντας το μέγεθος του προβλήματος.
Η “επιτυχία”, όμως, του #meToo είναι ενδεικτική μιας πιο σκοτεινής πτυχής των σύγχρονων κοινωνιών: της δυσκολίας που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες όταν πρόκειται για την καταγγελία τέτοιων περιπτώσεων.
Όπως κατέδειξε πανευρωπαϊκή έρευνα του FRA, μία στις 2 γυναίκες(55%) έχει δεχτεί σεξουαλική παρενόχληση. Από αυτές τις γυναίκες, μία στις 3(35%) αποσιώπησε εντελώς το περιστατικό και μόλις το 6% προχώρησε σε κάποιου είδους καταγγελία(αστυνομία, προϊστάμενο/εργοδότη, φορείς υποστήριξης).
Με βάση την ίδια έρευνα, στην Ελλάδα, σχεδόν μία στις δύο γυναίκες(43%) έχουν υποστεί κάποιου είδους σεξουαλική παρενόχληση από την ηλικία των 15 ετών. Το 11% των περιπτώσεων αυτών σχετίζονται με το εργασιακό τους περιβάλλον.
Σύμφωνα με στοιχεία που παραχώρησε στο news24/7 η κ. Κατερίνα Πολιτσίδου συντονίστρια της Γραμμής SOS 15900 της Γ.Γ. Ισότητας Φύλων, από τις 4.979 κλήσεις που, από 1/1/2016 μέχρι και την 26η Οκτωβρίου 2017, έχει δεχτεί η Γραμμή από γυναίκες που υπέστησαν οι ίδιες κάποιου είδους κακοποίηση, μόλις οι 81 αφορούν σε περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης.
Από αυτά τα περιστατικά, συχνότερα είναι εκείνα που παρουσιάζονται στον εργασιακό χώρο.
Γιατί δεν καταγγέλλεται η σεξουαλική παρενόχληση;
Όπως συνέβη και στην περίπτωση Γουάινστιν, δεν είναι καθόλου σπάνιο το φαινόμενο να χρειαστεί να μεσολαβήσουν χρόνια, ανάμεσα σε ένα περιστατικό παρενόχλησης και την καταγγελία του, εάν αυτή ποτέ συμβεί.
Όπως καταδεικνύει η έρευνα του FRA, στις γυναίκες που έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση, κυριαρχούν τα συναισθήματα της προσβολής, του θυμού, της ντροπής και του φόβου, ενώ σημαντικές είναι η επιπτώσεις που μπορεί μακροπρόθεσμα να έχει στην ψυχολογία του ατόμου.
Ο φόβος είναι, σύμφωνα με την κ. Πολιτσίδου, ο βασικός παράγοντας για τον οποίο, περιστατικά παρενόχλησης καταγγέλλονται σε τόσο μικρό βαθμό, ενώ σε αυτόν συνήθως προστίθεται και η απουσία μαρτύρων ή αποδεικτικών στοιχείων.
Σε ό,τι αφορά στο εργασιακό περιβάλλον, ο φόβος παίρνει δύο μορφές: αφενός μήπως το θύμα έχει παρεξηγήσει ως παρενόχληση ένα “αθώο φλερτ” ή μία φιλοφρόνηση και η αντίδρασή του αυτή χαρακτηριστεί ως “υπερβολική” και, από την άλλη, ο φόβος της απόλυσης και της ανεργίας, ο οποίος αποτελεί και την κύρια αιτία αποσιώπησης τέτοιων κρουσμάτων, ιδιαίτερα όταν προέρχονται από άτομα με υψηλότερη, ιεραρχικά, θέση.
Η τρέχουσα οικονομική κρίση επιτείνει αυτήν την κατάσταση, με την αβεβαιότητα της επαγγελματικής αποκατάστασης να καθιστά τις γυναίκες ακόμη πιο ευάλωτες απέναντι σε τέτοιου είδους συμπεριφορές.
Υπάρχει διέξοδος;
Αν η εμπειρία από την υπόθεση Weinstein και τις συνακόλουθες αντιδράσεις, περιλαμβανομένου του #meToo έχει δείξει κάτι, είναι πως κάθε καταγγελία είναι σημαντική, αφού μπορεί όχι μόνο να οδηγήσει στην τιμωρία του δράστη, αλλά και να λειτουργήσει αποτρεπτικά στο μέλλον τόσο για τον καταγγελλόμενο, όσο και για οποιονδήποτε προβαίνει σε τέτοιου είδους ενέργειες.
Αν ένα άτομο θέλει να αναφέρει περιστατικό σεξουαλικής παρενόχλησης είτε αφορά το ίδιο είτε άλλο πρόσωπο και δεν γνωρίζει τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσει ή διατηρεί οποιουδήποτε είδους αμφιβολίες, μπορεί να απευθυνθεί στην Γραμμή SOS 15900, προκειμένου να λάβει συμβουλές σχετικά με τις επιλογές που έχει ανάλογα με την περίσταση.
Όπως εξηγεί η κ. Πολιτσίδου, όταν μια γυναίκα που έχει δεχθεί σεξουαλική κακοποίηση καλέσει τη Γραμμή, οι σύμβουλοι, όχι μόνο παρέχουν την απαιτούμενη ψυχοκοινωνική στήριξη, αλλά επίσης εμψυχώνουν και προτρέπουν το θύμα να μιλήσει και να καταγγείλει το περιστατικό είτε στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας, είτε στον Συνήγορο του Πολίτη.
Υπάρχουν επίσης, ανά την περιφέρεια, συμβουλευτικά κέντρα, τόσο της Γενικής Γραμματείας Ισότητας, όσο και των δήμων, όπου ειδικοί σύμβουλοι(ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, δικηγόροι) παρέχουν την απαιτούμενη συμβουλευτική, προκειμένου το θύμα να διαχειριστεί την κατάσταση και να προβεί στις ανάλογες ενέργειες.
Κανένα περιστατικό σεξουαλικής παρενόχλησης δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μεμονωμένο. Η αντίδραση από πλευράς του θύματος και η καταγγελία του είναι το μόνο μέσο για την αποφυγή στο μέλλον και την εξάλειψη τέτοιων περιστατικών, την διαιώνιση των οποίων μοιραία επιφέρει η αποσιώπηση
